سنجش میزان آسیب پذیری شهرستان سقز در مقابل بلایای طبیعی/ حیدر عبدی

حیدر عبدی کارشناس زمین شناسی با ارسال یاداشتی به بررسی سنجش میزان آسیب پذیری شهرستان سقز در مقابل بلایای طبیعی، کمبود امکانات و راهکارهای حل این مشکلات پرداخته است.

به گزارش گولان سقز، در دنیای امروز با توجه به گسترش شهرنشینی، افزایش تراکم جمعیت، تخریب محیط زیست، برهم زدن چرخه های طبیعی توسط عوامل انسانی و متعاقب آن گرم شدن جهانی، بالا آمدن سطح آب های آزاد در اثر همین گرمایش و نتیجتاً افزایش انرژی درونی زمین و خارج شدن شرایط آب و هوایی و اقلیمی از حالت تعادل، اهمیت ایمنی و میزان آمادگی مقابله با بلایای ناشی از این رخدادها  بیش از پیش خودنمایی کرده و نیاز آن به شدت احساس می شود.

در همین راستا در این نوشتار با بررسی موردی شهرستان سقز، نگارنده سعی در سنجش آسیب پذیری این شهرستان در مواجهه با چنین رخدادهایی را داشته و همچنین با مقایسه تجهیزات موجود نهادهای امدادرسان با شرایط موجود، به  بیان نقاط ضعف و کاستی های این حوضه خواهد پرداخت.

ابتدا با بررسی موقعیت جغرافیایی، توپوگرافی منطقه و موقعیت قرارگیری بر روی گسل های متعدد می توان دریافت که در استان کردستان مریوان، بانه، کامیاران، سقز و در نهایت سنندج به ترتیب زلزله خیزترین شهرهای استان کردستان هستند. گسل های اصلی موجود در محدوده شهر سقز در طول رودخانه سقز با جهت های جنوب غربی- شمال شرقی، در جهت شمال غربی- جنوب غربی و یک گسل دیگر در امتداد رودخانه (چم ولیخان) و در محدوده شهرستان سقز شامل گسل سنته با راستای شمال شرقی – جنوب غربی و طول نزدیک به 50 کیلومتر در شرق سقز است.

با این تفاسیر سقز همواره در معرض خطر بلایای طبیعی قرار داشته و گاهاً شاهد رخداد حوادثی در این زمینه بوده است. با مطالعه سوابق و دوره بازگشت در رخداد حوادث طبیعی همچون زلزله و سیل می توان در دوره ی بازگشت 100 ساله آمادگی رخداد زلزله ای با بزرگی 6.5 ریشتر را داشت و همچنین با توجه به تغییرات آب و هوایی، اقلیمی و شیوع بارش های سیل آسا، نفوذ پذیری کم زمین، عدم مدیریت صحیح حاشیه رودخانه و مسیل ها، عدم گنجایش کانال های سطحی و عدم لایروبی مخزن مسیر رودخانه ها همواره این شهرستان در معرض رخداد سیل نیز می باشد. علی رغم موارد بالا و با توجه به وزش بادهای گاهاً شدید، می توان در این حوزه نیز سقز را در معرض آسیب های ناشی از وزش تند بادها متصور شد.

با دریافتن حساسیت موضوع و سنجش میزان خطرپذیری منطقه؛ در بخش بعدی به بررسی ساختار شهری و روستایی سقز پرداخته و آسیب پذیر بودن آن را در مقابل هریک از حوادث بیان خواهم نمود.

زلزله

ابتدا با بررسی بافت فرسوده شهرستان و در نگاهی ویژه شهر سقز، می توان دریافت که قسمت اعظم شهرستان و قریب به 60 درصد شهر سقز در مقابل حوادثی چون زلزله آسیب پذیر و فرسوده به حساب می آیند و عملاً با درنظر گرفتن میزان اعتبارات شهرسازی و شهرداری در زمینه مقاوم سازی می توان به وضوح یافت که پروسه مورد نظر بسیار زمانبر و هزینه بر خواهد بود. در همین باب بنابر موقعیت کنونی رعایت آیین نامه های ایمنی ساختمان در سازه های جدید می تواند نوید بخش آینده ای ایمن را بدهد به شرط آنکه در طراحی، نظارت و ساخت در سقز براساس رعایت مقاومت در برابر بیشترین بزرگی زلزله پیش بینی شده در بازه زمانی عمر مفید سازه، ساخت و ساز صورت پذیرد که این امر در شهر امکان پذیرتر و آسانتر بوده و در روستاها به دلیل عدم ساخت و ساز در مقیاس شهری و مقاوم سازی، شرایط به گونه ای دیگر است و نیازمند ارایه سیاست های مشوقانه بیشتر جهت ترغیب به مقاوم سازیست و در مقابل نیز باید ارگان ها و نهادهای امدادی را تجهیز نمود تا بتوان در هنگام رخداد حوادثی این چنینی با سرعت وارد عمل و میزان خسارات را به حداقل رساند.

سیل

با توجه به توپوگرافی منطقه می توان با وجود رودخانه ها در محدوده شهرستان و همچنین وجود رودخانه در پایین دست و مرکز شهر سقز با صرف حداقل هزینه حداکثر بهره وری و کاهش خسارات را ایجاد نمود در همین راستا با توجه به رخداد سیل در قریب به 2 سال پیش و همچنین بررسی میزان بارش ها در مقیاس زمانی کوتاه اهمیت زهکشی و هدایت آب های سطحی چندین برابر شده است و نیازمند تلاشی همه جانبه از سوی نهادهای مربوط چون بخشداری ها و دهیاری ها در حوضه ی روستاها و شهرداری ها در حوضه شهر سقز است.

عملا پس از وقوع سیل قریب به 2 سال پیش، اصلاحاتی در زهکشی و هدایت آب های سطحی صورت گرفته است اما متاسفانه بسیار محدود و در مقیاس کوچک و به صورت جزیره ای عمل شده است و همچنین مبرهن گشت که در زمینه ی تجهیزات امداد و نجات در شرایط بحران سیل بسیار با استانداردها فاصله داشته و با کمبود شدید تجهیزات مواجه هستیم.

تند باد

با توجه به تغییرات اقلیمی، آب و هوایی و وزش بادهای گاهاً شدید در طی سالیان اخیر و تجربه کردن وزش بادهایی با سرعت بالا، اهمیت مقاوم سازی سازه های منصوبی در سطح شهر و همچنین اصلاح سیستم توزیع برق از طریق تعویض تیرهای چوبی فرسوده چندین برابر خودنمایی کرد در همین باب نیز باید شهرداری ها نیز به عنوان متولیان فضای سبز شهری و همچنین زیباسازی شهری در جهت بررسی های منظم و مرتب دوره ای درختان سطح شهر اقدام نموده و هر از چند گاهی با بررسی تابلو ها و دیگر منصوبات سر درب ها و .... در مقاوم سازی آن ها نقش ایفا کنند.

گرچه در سالیان اخیر در این باب نیز اقداماتی جهت شناسایی درختان فرسوده و آسیب پذیر صورت گرفته است اما این کار نیاز به تداوم در قالب برنامه ی زمانبندی شده داشته و نیازمند رفع خطر از محیط های تفریحی خصوصا پارک هاست.

حریق (آتش سوزی)

گرچه آتش سوزی به خودی خود به عنوان حوادث و مخاطرات طبیعی به شمار نمی آید اما با توجه به افزایش طبقات، تراکم در واحد سطح و استفاده از وسایل محترقه در زندگی امروز، ضرورت رعایت الزامات ایمنی و تجهیز نهادهای مقابله با آن لازسمت که در این نوشتار به آن پرداخته شود

در حال حاضر در شهر سقز در مرحله ابتدای انبوه سازی و زندگی مجتمعی و آپارتمانیست و همین امر ضرورت ایمنی در این عرصه را چندین برابر می کند تا با رعایت ضوابط و اصول ایمنی این عرصه از رخداد حوادث ناگوار جلوگیری نموده و یا در صورت وقوع خسارات آن را به حداقل رساند.

بر اساس مقررات ملی ساختمان، ساختمان ها بر اساس تعداد طبقات و میزان تراکم ساکن در آن ملزم به رعایت استانداردهایی هستند که خوشبختانه چندیست در سقز نیز رعایت آن به اجبار تبدیل شده است، اما باید اذعان کرد که هنوز با استاندارد اصلی فاصله بسیار بوده و نیازمند نظارت بیشتر و دقیقتر در این امر، وجود برنامه های عملیاتی، اختصاص اعتبارات لازم،  عدم برخورد سلیقه ای و... سازمان آتش نشانی در حوزه شهری و هلال احمر در حوزه روستایی است.

ساختمان مدیریت بحران سالهاست نیمه کاره رها شده

در مبحث بررسی میزان توانایی سازمان ها و نهادهای امدادی پیش از هرچیز ابتدا باید مدیریت یکپارچه بحران و ICS را مورد بررسی قرار داد که متاسفانه این امر در سقز با ضعف نسبی همراه و نیازمند تعیین ساختاری منسجم و پایگاهی مستقل می باشد که در قدم اول باید اشاره داشت که ستاد بحران در ابتدایی ترین مبحث یعنی داشتن مکانی مشخص و مختص به خود در سقز دچار نقصان است و چندیست ساختمان آن نیمه کاره باقی مانده است.

نهادی که در مواقع بحرانی همچون وقوع زلزله، فرماندهی عملیات و امداد رسانی را بر عهده خواهد داشت، در محیط های شهری و همچنین در محیط های بیرون شهری در حوادثی چون سیل، حریق و ... این جمعیت هلال احمر است که  باید وارد عمل شود، در همین راستا با بررسی تجهیزات هلال احمر سقز در مقایسه با وسعت محدوده ی تحت پوشش آن می توان به وضوح دریافت که با کمبود تجهیزات مواجه بوده و نیازمند تجهیز ویژه است تا بتواند در گام اول در هنگام رخداد این گونه حوادث مناطق حادثه دیده را تحت پوشش امداد رسانی قرار دهد.

اما در محیط های شهری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری نهادیست که وظیفه امدادرسانی را برعهده دارد که متاسفانه در این زمینه نیز با مشاهده تجهیزات موجود این سازمان در مقایسه با مقادیر استاندارد آن با توجه به جمعیت، تراکم، تعدد طبقات و ... می توان مشخص نمود که با کمبود شدید مواجه بوده و عملا متناسب با گسترش شهر نشینی و تعدد طبقات در سقز تجهیز نگشته است. چنانکه در حال حاضر عملا امدادرسانی به ساکنین طبقات بالاتر از طبقه سوم در مجتمع ها امکان پذیر نمی باشد و استفاده از تشک نجات جدیداً خریداری شده ی این سازمان نیز در حال حاضر راهگشا نبوده و به طور کلی در عملیات های امدادی نوین منسوخ می باشد و ریسک آن بسیار بالا است. در همین حال نیز فقدان نردبان های هیدرولیک در این عرصه بسیار چشمگیر می باشد.

در حوادثی همچون سیل نیز همچون سیل قریب به دو سال گذشته مشخص شد که آتش نشانی سقز و در کل ستاد بحران سقز با کمبود تجهیزات مکنده و تخلیه کننده آب مواجه است به صورتی که سازمانی چون آتش نشانی سقز جز چند دستگاه انگشت شمار روبین، فاقد هرگونه امکانات دیگریست.

جالب تر از هرچیز در این میان نیز عدم تفکیک وظایف و تداخل این امر نیز جزو مشکلات بوده که عدم تجهیز هلال احمر جهت اطفای حریق های برون شهری و منع کردن آتش نشانی جهت حضور در عملیات های اطفای حریق برون شهری بدون دستور فرماندهی ستاد بحران شهرستان ( فرماندار )، توسط مدیرکل ستاد بحران استان کردستان موجب نابسامانی در عملیات امدادرسانی و نتیجتاً ایجاد خسارت می شود. از این رو ضرورت تجهیز سازمان های امدادی، تفکیک و تشریح وظایف همراه با اعمال مدیریت یکپارچه بحران بیش از پیش عیان بوده و نیازمند برنامه ریزی و اتخاذ تصمیماتی درست است.

مهمترین مبحث در ایمنی اتخاذ سیاست های پیشگیرانه بوده و در این راستا سازمان های متولی با عهده دار بودن وظیفه آموزش شهروندی می توانند نقشی تعیین کننده را ایفا نمایند. خوشبختانه سازمان های مورد بررسی همچون هلال احمر و آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری سقز در قالب برنامه هایی مدون آموزش شهروندی را در قالب برنامه های خود گنجانده و علی رغم کمبودها سعی در جبران عقب ماندگی ها دارند.

 اما شایان ذکر است که سازمانی چون آتش نشانی سقز فاقد فضای آموزشی بوده و متاسفانه چندین سال است که ساختمان نیمه کاره آن به حال خود رها گشته و مورد بی مهری قرارگرفته است در همین باب این سازمان مجبور به استفاده از فضای آموزشی مدارس گشته و در بسیاری موارد جهت جبران کاستی در این حوزه در مساجد، مدارس، حیاط ساختمان سازمان و ... اقدام به برگزاری کلاس های آموزشی نموده است که جای بسی تاسف است و نیازمند توجهی ویژه می باشد.

منابع:

ـ معایب شهرسازی و احتمال وقوع حوادث طبیعی در سقز/ مهندس هیوا نعمانی/ شارنیوز

ـ شناسایی 290 هکتار بافت فرسوده در شهر سقز/ کنترل و ارزیابی خدمات مهندسی نوسازی بافت فرسوده

ـ پایگاه اینترنتی شورای اسلامی شهر سقز

ـ پایگاه اینترنی شهرداری سقز

ـ پایگاه اینترنتی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری سقز

منبع: کردپرس

انتهای پیام/

برچسب ها :

نظرات کاربران :

دیدگاه های ارسالی شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد.
پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.

نام	*
کد امنیتی