نقدی بر سخنان عبدالکریم سروش فلسفه دان مشهور ایرانی/

روشنفکری ناروشمند/ یادداشت از شهباز محسنی

سخن فلسفه دان مشهور ایرانی ، به قول منطقیون تالی فاسدی خواهد داشت و آن اینکه مطلقیت قرآن به عنوان تنها کتاب آسمانی و دست نخورده بشری که هم مفهوم و هم نصّ آن، توأمان از سوی پروردگار است به زیر سؤال خواهد رفت و این همان مسأله کهنه و عبثی است که علما از دیرباز در برابر شکّ عده ای بروشنی پاسخ داده اند.

به گزارش خبرنگار گولان سقز، «قرآن تألیف پیامبر است. محمد مؤلف قرآن است. وحی را پیامبر تولید می کند. این شخص با توانیهایی که دارد سیگنال های بی نظم را نظم می بخشد و....».

این عبارات از جمله چند عبارتی است که عبدالکریم سروش، فلسفه دان مشهور ایرانی، چند شب پیش در مناظره ای تلویزیونی که بسیار هم بیننده داشته اظهار داشت که تعجب همگان را برانگیخت! تعجب از ناشی گری و بی قاعدگی نوع بحث و عدم تسلط وی بر قرآن. البته وی، این بحث را با نوشتن «بسط تجربه نبوی» چندین سال پیش آغازید. 

نقطه قوت آقای دکتر سروش، آشنا بودنشان است به فلسفه. در ادبیات و سخنوری و بحث و مجادله هم کم نمی آورند و قلم ادبی زیبایی دارند. بنده خود از زمانی که دانش آموز دبیرستان بودم به کتابها و بحثهایشان علاقه داشتم بعدا که دانشجو شدم با ولع فراوان در بسیاری از جلساتشان در دانشکده الهیات دانشگاه تهران یا مسجد اقدسیه و غیره به عنوان مستمع شرکت می کردم و بسیاری از کتابهایشان را چون «دانش و ارزش» یا «تفرج صنع» یا «دگماتیزم نقاب دار» یا «اوصاف پارسایان» و مقالاتشان را در «کیهان فرهنگی» یا «کیان» و غیره خوانده و با ذهن و زبانشان آشنا هستم. از همان زمان برایم پیدا بود که قرآن شناس نیستند و به قول بیهقی «فضل جای دیگر نشیند».آری ایشان انسان دانشمندی هستند اما در قرآن خبره نیستند. در نوشته هایشان هم آنقدر که به آراء فلاسفه غرب و اسلامی و امثال مولوی و غزالی می پردازد از خود قرآن بهره نمی گیرد. 

ایشان در بحث چالش انگیزشان می فرماید که متن وحیانی قرآن سخن خدا نیست بلکه از آنِ پیامبر است! در حالی که خود مولوی که دکتر سروش، بیش از بنده با کلام ایشان آشناست در رد سخن وی می فرماید:

 گرچه قرآن از لب پیغمبر است***هرکه گوید حق نگفت او کافر است

همچنین وی از قرآن به عنوان «خیال خلاق» پیامبر یاد می کند. بعد با نگاهی وحدت وجودی می گوید «پیامبر از خدا پر شده بود. آنان مانند شمس و مولانا در هم آمیخته بودند لذا گاهی قرآن به زبان خداست و گاه به زبان پیامبر. مانند حافظ و سعدی که در شعر خطاب به خود می گویند«حافظا» یا «سعدیا» بنابراین پیامبر خود به خود می گوید«اتبع». بعد توصیه می کند که باید پیش فرض ها را اصلاح کرد»!

کسی که کمی(آن هم نه زیاد) با قرآن آشنا باشد به بطالت این سخنان پی می برد. در قرآن بارها برغم گفته ایشان که می گوید قرآن تألیف پیامبر است بصراحت آمده که «فرشته وحی» قرآن را به محمد(ص) تعلیم داده است«علَمه شدید القوی» اما سروش این واسطه را حذف می کند و قرآن را رؤیا و بعد کتاب تألیفی پیامبر می داند.

 حال آنکه سبک و سطح احادیث نبوی نسبت به سبک متعالی و بلاغی و معجز کتاب خدا، بسیار نازل تر است. نمی دانم انگیزه قلبی و واقعی ایشان از طرح این مسأله چیست ولی مشکل آقای عبدالکریم سروش این است که از بیرون به قرآن می نگرد در حالی که قرآن را با رویکرد قرآنی و زبان منطقی قرآن باید بررسید.

 آمدن واژه هایی چون «حافظا» و «سعدیا» برای تخلص و امضای پایانی شعر است و رسمی است که از دیرباز در بین غزلسرایان و قصیده پردازان رایج بوده است چه ربطی با قرآن دارد؟!

 ممکن است کسی که اطلاعات قرآنی چندانی نداشته باشد یا با زبان عربی و فرهنگ اسلامی عمیقا آشنا نباشد تحت تأثیر شگردهای سخن پردازی و استدلالهای ایشان- که به نظر این بنده «استدلالهایی است سست و بی مایه» از کسی که «با پایی چوبین و سخت لرزان در این میدان گام نهاده،»(پای استدلالیان چوبین بود/ پای چوبین سخت بی تمکین بود)؛ بعضی از آثار سروش هنوز برایم دوست داشتنی اند اما چه کنم که به قول ارسطو، حقیقت را از افلاطون دوست تر دارم. 

حال پاسخ عبدالکریم سروش که قرآن را رؤیا و تألیف پیامبر برشمرده از زبان خود قرآن:
«ذلک من أنباء الغیب نوحیه إلیک» یوسف/102
«و إن کنت من قبله لمن الغافلین» یوسف/3
«و کذلک أوحینا الیک روحا من أمرنا ما کنت تدری ما الکتاب و لاالإیمان...» شوری/52
«والنجم إذا هوی، ما ضل صاحبکم و ماغوی، و ماینطق عن الهوی، إن هو الا وحی یوحی، عَلَمه شدیدُ القوی»(النجم/ 5-1)

وبسیاری آیات دیگر. این سخن سروش، به قول منطقیون تالی فاسدی خواهد داشت و آن اینکه مطلقیت قرآن به عنوان تنها کتاب آسمانی و دست نخورده بشری که هم مفهوم و هم نصّ آن، توأمان از سوی پروردگار است به زیر سؤال خواهد رفت و این همان مسأله کهنه و عبثی است که علما از دیرباز در برابر شکّ عده ای بروشنی پاسخ داده اند از جمله خود مولانا که اتفاقا مورد علاقه ایشان هم هست:

تا قیامت می زند قرآن ندا *** ای گروهی جهل را گشته فدا
که مرا افسانه می پنداشتید *** تخم طعن و کافری می کاشتید
خود بدیدید آنکه طعنه می زدید *** که شما فانی و افسانه بدید
من کلام حقم و قایم به ذات *** قوت جان جان و یاقوت زکات
نور خورشیدم فتاده بر شما *** لیک از خورشید ناگشته جدا
نک منم ینبوع آن آب حیات *** تا رهانم عاشقان را از ممات

یادداشت از: شهباز محسنی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد سقز

انتهای پیام/

برچسب ها :

نظرات کاربران :

دیدگاه های ارسالی شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد.
پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.

نام	*
کد امنیتی