مصاحبه اختصاصی/

حقوقدانان جهان مدیون روش های استنباطی حقوقی و فقهی امام شافعی هستند

دبیر علمی پیش کنگره امام شافعی و رییس دانشگاه آزاد اسلامی سقز گفت: کتاب الرساله امام شافعی اولین کتاب تألیف شده در تاریخ فقه و استنباطات حقوقی است و بی شک همه حقوقدانان جهان از دیرباز تا کنون و حتی آینده، مدیون هوش و نبوغ محمد ابن ادریس شافعی اند.

به گزارش خبرنگار گولان سقز، در پانزدهم دی ماه پیش کنگره امام شافعی با حضور جمع کثیری از علما و دانشگاهیان، چهره های فرهنگی و دینی  سقز و نیز هیأتی دانشگاهی از دانشمندان کرد و عرب عراق برپا شد و در آن مقالات و سخنرانیهایی در باره شخصیت و جایگاه امام شافعی ارائه گشت.

گفتنی است که  کنگره جهانی امام شافعی در سال 1395 در سنندج برگزار خواهد شد. به این مناسبت، گفتگویی کوتاه داشتیم با دکتر شهباز محسنی، دبیر علمی پیش کنگره امام شافعی  و رییس دانشگاه آزاد اسلامی سقز که در ادامه توجه شما را به آن جلب می کنم.

***جناب آقای دکتر محسنی، ضمن خسته نباشید لطفا بفرمایید که هدف از برپایی پیش کنگره چه بود؟

محسنی: هدف از این پیش کنگره که مقدمه برگزاری کنگره ای بزرگتر و در سطح بین الملل در سال آینده است تکریم و بزرگداشت یکی از نوابغ بزرگ بشری، یعنی محمد ابن ادریس مشهور به امام شافعی است که در سال 150 هجری در غزه فلسطین متولد شد و در 204 در مصر درگذشت. هدف مهم تر ما، شناخت دوباره مکتب فقهی این بزرگمرد و شناساندن رویکردهای وی به نسل جدید حاضر است تا در وضعیت کنونی، که  جهان اسلام  شوربختانه گرفتار مشکلاتی چون تفرقه و تشتت شده بیشتر با سرچشمه های اصیل و دانشمندان بزرگی چون امام شافعی  آشنا شوند. همچنین از دیگر اهداف این همایش آشنا ساختن جوانان با اندیشه های اصیل و واقعی و ریشه دار اسلام و زدودن برداشتهای افراطی و ناصحیح از دین مبین اسلامی و مکاتب اصیل فقهی و آشنایی بیشتر و عمیق تر با شخصیت های بزرگ اسلامی به عنوان الگوهای درست و مطمئن در شرایط امروز و کاستن از فاصله ها و تفرقه ها و کمک به ایجاد فرهنگ تعامل و تعایش  و هم گرایی میان امت اسلامی و احیای مکتب های فقهی اصیل اسلامی و کمک به تقویت و نشاط حوزه های علمی و دینی و ترویج فرهنگ صحیح بحث و نقد در حوزه علوم اسلامی است.

*** در باره کم و کیف  مقالات رسیده توضیح فرمایید.

محسنی: تعداد مقالات رسیده به دبیرخانه همایش، چهارده مقاله بودند که پس از داوری  هفت مقاله برای ارائه و چاپ انتخاب شدند. همچنین دو سخنرانی از دانشمندان اقلیم کردستان عراق داشتیم. گفتنی است که ان شاء الله مقالات پس از ویراستاری و تجدید نظر نویسندگان محترمشان، به زودی در قالب کتابی منتشر خواهد شد.

*** موضوعات و محورهای همایش چه بودند؟

محسنی: ابعاد شخصیت و ویژگیهای اخلاقی امام شافعی، دیدگاه امام شافعی در باره تقلید و اجتهاد، جایگاه فقه شافعی در جهان اسلامی، بررسی آثار و مکتوبات ادبی امام شافعی، افراطی گری های مذهبی از منظر امام شافعی، امام شافعی و تدوین اصول فقه، اندیشه های سیاسی امام شافعی،  چگونگی حضور مذهب امام شافعی در کردستان و امام شافعی و عرفان اسلامی.

*** علت برگزاری این پیش کنگره در این شرایط زمانی چیست؟

محسنی: همچنانکه می دانیم مسلمانان زیادی در ایران، عراق، مصر، مجاز، مالزی، اندونزی، یمن و سایر کشورها به لحاظ فقهی، شافعی مذهب اند. مذهب شافعی یکی از مذاهبی است که به اعتدال و وسطی بودن و تعامل و سعه صدر با دیگر مذاهب شهره است. در شرایط امروز که مدتی است شاهد بروز وقایع تأسف باری از اختلاف و درگیری  میان مسلمانان هستیم و متأسفانه نقشه های دشمنان کیان اسلامی پیاده شده است شایسته دیدیم که برای بازتعریف و بازشناخت میراث عظیم اسلامی و بزرگانی چون امام شافعی که در عصر سعادت به سر می بردند قدمی برداریم که جا دارد به مصداق«من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق» از نماینده محترم مقام معظم رهبری در کردستان، حضرت آیة الله حسینی شاهرودی، که بانی و باعث این کنگره اند سپاس  ویژه داشته باشیم.

*** ممنون می شویم در باره اوضاع زمان امام شافعی توضیحی بفرمایید؟

محسنی: قرن دوم هجری که امام در آن می زیست به نوعی دورانی بود که اختلافاتی در آن بروز کرد و خود شافعی هم که در یمن به سر می برد و مسند قضا داشت با این مسایل ناخواسته مواجه گشت اما با حکمت و دور اندیشی بر مشکلات فایق آمد.  شافعی جایگاه بسیار والایی دارد و رنج بسیاری در زندگیش کشید. تحصیلش نزد علمای بزرگی چون امام مالک و پیوندش با علمای بزرگ سایر مذاهب چون اجناف و جعفری و غیرها و رفت و آمدش با مراکز عمده علمی و فرهنگی  زمان خود مانند فلسطین و مکه و مدینه و یمن و بغداد و اربیل و شام و مصر از وی چهره ای جامع با احاطه ای فراوان و بی نظیر و مسلط بر همه دانشهای زمان خود ساخته بود. معلوم است کسی با اینچنین اندوخته های علمی زیاد  و سفرهای فراوان و تجربه های گرانبهایی که کسب کرده وقتی بر مسند تدریس یا قضا یا افتا تکیه می دهد رویکرد و فتوایش از عمق نگاه و ژرف اندیشی و حکمت و جامعیت و دقت برخوردار خواهد بود.   شاگردان فراوانی در حلقه های درسش که بعدها همه دانشمندان و فقهای بنامی شدند و مکتب فقهی او را در همه جای عالم رواج دادند.  تألیف آثار مهم بویژه «الرساله» در اصول فقه و شیوه های استنباط احکام حقوقی از تلاشهای مهم امام شافعی است. تألیف این اثر آن قدر مهم است که فخر رازی، دانشمند و متکلم و مفسر بزرگ قرن ششم گفته است: شافعی با تألیف این کتاب در فقه و حقوق، جایگاهی را داراست که ارسطو با تدوین علم منطق به دست آورده است.

*** امام شافعی در میان سایر فقهای اسلام چه ویژگیی دارد؟

محسنی: بی گمان جایگاه وی جایگاه ممتازی است. بی آنکه بخواهیم با اثبات وی به نفی دیگر بزرگان دست یازیم. کتاب الرساله وی اولین کتاب تألیف شده در تاریخ فقه و استنباطات حقوقی است و بی شک همه حقوقدانان جهان از دیرباز تا کنون و حتی آینده، مدیون هوش و نبوغ محمد ابن ادریس شافعی اند. این وصفی را که فخر رازی، امام المشککین در باره وی داشته تعارف نیست. مشهور است که احمد بن حنبل، فقیه و محدث نامدار، در باره وی گفته است که «فقه اسلامی قفل شده بود اما خداوند به وسیله شافعی آن را گشود» وی که یکی از شاگران برجسته شافعی بوده همچنین گفته است که «خداوند با وجود شافعی بر ما منت گذاشت». شافعی اجازه نمی داد که هیچ کس فتوایی در تکفیر اهل قبله صادر کند و از جمله جملاتش این است که «لا نکفر أهل القبلة». حال ببینید امروزه ما در دنیا در چه وضعیتی قرار گرفته ایم.

*** در پایان اندکی هم به زندگی خود شافعی بپردازید.

محسنی: امام شافعی عمر کوتاهی کرد. پنجاه و چهار سال بیشتر نداشت که در سال 204 هجری در مصر رحلت نمود  و جهان فانی را وداع گفت اما میراث گرانبهایی از فقه و فقاهت از خود برجای گذاشت. وی در فسطاط – که آن زمان پایتخت مصر بود- به خاک سپرده شد. وی همچنین علاوه بر الرساله و تقریرات فقهی اش که «الام» نامیده  می شود و دایرة المعارف فقهی پربرگ و حجیمی است دیوانی حاوی اشعار ناب و حکیمانه ای دارد که خوشبخانه  یکی از دانشوران کُرد، آقای دکتر عباس اطمینانی به زبان فارسی شرح و ترجمه کرده است. چهره ای در کتاب ها و آثار علمای قدیم و جدید از امام شافعی وصف شده است بسیار جالب است؛ از جمله عطار نیشابوری در باره اش می گوید:«آن سلطان شریعت و طریقت، آن برهان محبت و حقیقت، آن مفتی اسرار الهی، آن مهدی اطوار نامتناهی، و ابن عم نبی، وَتَد عالم الشافعی المطلّبی رضی الله عنه؛ شرح او دادن حاجت نیست که همه عالم پر نور از شرح صدر اوست. فضایل و مناقب و شمایل او بسیار است». علاوه بر اینها امام شافعی کلمات قصار و جملات بسیار زیبا و استواری دارد؛ از جمله فرموده است:

«کسب علم بر نماز نافله برتری دارد». یا «پیش از ازدواج دانش اندوزی کن چون هنگامی که عنوان سرپرست را یافتی کسب علم مشکل است»و«هر کس  برادرش را نهانی پند دهد به احترامش می افزاید و اگر در حضور دیگران او را نصیحت کند رسوایش می کند».

وقتی با تکیه بر منابع صحیح، به مطالعه سیره و زندگی امام شافعی می پردازیم سیمای نابغه ای موشکاف، انسانی جستجوگر و همواره در تلاش فکری و علمی و بسیار فعال و پارسا و زاهد را می بینیم که رشد و شکوه تمدن اسلامی  حاصل  مجاهدتها و تلاشهای وی و مردانی چون اوست.

انتهای پیام/

برچسب ها :

نظرات کاربران :

دیدگاه های ارسالی شما، پس از تایید توسط مدیریت در وب سایت منتشر خواهد شد.
پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.

نام	*
کد امنیتی